Вёска Стараселле размешчана на тэрыторыі знакамітага на ўсю краіну ААТ “Александрыйскае” Шклоўскага раёна. Калісьці яна была мястэчкам, дзе мірна пражывалі праваслаўныя, католікі і яўрэі, мелі свае храмы. Але з цягам часу прыярытэт атрымала праваслаўная вера і зараз над вёскай узвышаецца толькі царква.

Крыху гісторыі

Гістарычныя крыніцы паведамляюць, што яшчэ ў ХVII стагоддзі Стараселле належыла Льву Сапегу, а пасля яго смерці сыну Казіміру Львовічу, які ў 1656 годзе перадаў вёску сваёй пляменніцы Іванне Нарушэвіч. У той час у мястэчку налічвалася больш 1100 жыхароў. Тут дзейнічалі дзве праваслаўныя царквы, пры тым, што большую частку насельніцтва складалі яўрэі. Тады ж упершыню ўзгадваецца мураваны старасельскі касцёл. Ад Нарушэвіч вёска перашла ва ўладанне пратэстанцкага духавенства, а з 1784 года Стараселле належала віленскму каштэляну Агінскаму.

Пасля анэксіі беларускіх зямель расійскай імперыяй у Стараселлі змяніліся ўладары. Вядома, што ў другой палове ХІХ стагоддзя яно перайшло ва ўладанне да правадзейнага стацкага саветніка Льва Цітова, праваслаўнага па веравызнанню. Між тым, суседнімі вёскамі Манькава і Чырчына па-ранейшаму валодалі памешчыкі каталіцкай веры.

Стараселле тых гадоў было тыпічным беларускім паселішчам, дзе сумесна пражывалі мястачкоўцы рознага веравызнання. Уклад местачковага жыцця быў устойлівы і адносна заможны. Кожная супольнасць мела свайго духоўнага настаўніка. Адпаведна ладзіліся і набажэнствы: праваслаўнымі і каталіцкімі святарамі і яўрэйскім равінам. І калі чалавек адыходзіў у іншы свет, абрад пахавання праводзіўся суадносна яго веравызнання.

Дзікунства

У мястэчку існавалі тры могільнікі: на паўночным узгорку праваслаўны і каталіцкі, а ў заходнім накірунку ад мястэчка – яўрэйскі. Кожны святар клапаціўся аб тым, как не парывалася сувязь паміж жывымі і нябожчыкам, а апошні прытулак яго прыхажан быў дагледжаны. У тыя часы могілкі з’яўляліся своеасаблівым месцам праяўлення адносін да сваёй спадчыны, падмуркам выхавання і маралі грамадства, атасаямлялі частку матэрыяльнай культуры. Адносіны да месц пахавання ў цэлым адлюстроўвалі стан развіцця грамадства.

Але што здарылася з людзьмі ў апошні час? Паглядзіце на сучасны стан агароджы праваслаўных могілак.

Абыякавасць мясцовай “вертыкалі” ураджвае – няўжо ў ААТ “Александрыйскае”, якое “варочае” мільярдамі рублёў, не знайшліся б сродкі для акультурвання тэрыторыі могілак? А можна іх ніхто не шукае?

А што творыцца на каталіцкіх могілках!   Але справа нават не у тым, што могілкі зараслі хмызняком і дрэвамі. Ураджвае стан яшчэ ацалелых ад дзейнасці сучасных варвараў помнікаў, зрушаных надмагільных пліт, раскіданыя крыжы.

І самае ганебнае тое, што ў некалькіх месцах бачны сляды гвалту над магіламі, асобныя з іх разрабаваныя з мэтай пошуку каштоўнасцяў.

У той час на ацалелых помніках можна прачытаць прозвішчы пахаваных людзей, а на асобных, і род заняткаў. Гэта Ян Асіпоўскі, які памер у 1883 годзе ва ўзросце 65 гадоў, яго жонка Тэрэза. У траўні 1888 года пахаваны Антоній Кундзевецкі, студэнт інжынерна-грамадзянстага інстытута, афіцэр Люблінскага палка. Побач з ім быў пахаваны яго дзед, таксама Антон Кундзявецкі.

А вось разбураная магіла зусім маладой кабеты Ганны Здраенскай-Мерло, якая адышла на той свет ва ўзросце 24 год.

Няма сёння ў Стараселлі ні каталіцкага святара, ні божага збудавання – мураваны касцёл быў узарваны камуністамі пасля другой Сусветнай вайны.  Толькі сярод могілак, як укор нам усім, захавалася паўразбураная некалі вельмі прыгожая цагляная каплічка.

Несумненна, гэта капліца мае сваю таямніцу, бо на ёй мы бачым выявы двух крыжоў – каталіцкага і праваслаўнага. Дзве веры сышліся на каталіцкіх могілках, толькі вось людзі ніяк не зразумеюць сілы слова Божага.

І асобна пра мясцовую ўладу: што гаварыць пра адносіны да могілак, калі і пра жывых не вельмі клапоцяцца. Яшчэ ў 2010 годзе былі праведзены слуханні па экалагічнаму стану на тэрыторыі ААТ “Александрыйскае”, якія ініцыявалі мясцовыя жыхары, у сувязі з планамі будаўніцтва каля вёскі жывелагадоўчага комплекса. Мясцовая ўлада вяскоўцаў не падтрымала! Комплекс пабудавалі, як усё роўна зямлі не хапае для такой вытворчасці, якая правакуе выкіды аж 475 тон шкодных рэчываў на бліжэйшую тэрыторыю, у тым ліку і на Стараселле. Вось так, хочаш не хочаш, але могілкамі прыйдзецца займацца.

Пётр Мігурскі

Каментары

Каментаў